Czym jest papier, skąd się właściwie wziął i jakie są jego rodzaje?
Każdego dnia korzystamy z papieru w najróżniejszych postaciach, lecz tak naprawdę mało kto ma świadomość tego, że jest on w zasadzie niezbędny do codziennego funkcjonowania. Wszakże rano używamy go, pakując kanapki do pracy, później w biurze sporządzamy na nim dokumenty, a wieczorem oddajemy się relaksowi czytając wydrukowane na kartkach opowieści. Papier ksero, do pieczenia, toaletowy, ozdobny, gazetowy - zastosowania można by wymieniać w nieskończoność. Nie dziwi zatem fakt, że statystycznie każdy Polak w ciągu 12 miesięcy zużywa go ponad 140 kilogramów, a światowe zapotrzebowanie przekracza 300 milionów ton w skali roku. Liczby mówią same za siebie, papier jest jednym z cenniejszych wynalazków ludzkości. Przyjrzyjmy się zatem bliżej jego historii, procesowi powstawania i różnicom pomiędzy poszczególnymi rodzajami arkuszy.
Od papirusu po papier ksero
Niespełna dwa tysiąclecia temu, czyli na długo przed tym, jak na naszych biurkach pojawił się papier do drukarki, a w ubikacjach kolorowe, pachnące rolki toaletowe, jeden z chińskich kancelistów na cesarskim dworze zapoczątkował produkcję kartek pozyskiwanych z jedwabnych i lnianych szmat metodą czerpania. Wcześniej, bo jeszcze w starożytności informacje zapisywane były natomiast na kamieniu, drewnie, glinianych lub woskowych tabliczkach i oczywiście na pergaminie, czyli specjalnie spreparowanej skórze zwierzęcej. Jednak mianem bezpośredniego prekursora znanego dzisiaj papieru można określić dopiero papirus, czyli egipski wynalazek pochodzący prawdopodobnie z III wieku p.n.e., który dzięki łatwości pozyskiwania i funkcjonalności, w ogromnej mierze przyczynił się do rozwoju cywilizacyjnego. Ludzkość, doceniwszy możliwość przekazywania informacji w formie pisanej, zaczęła dążyć do opracowywania coraz to skuteczniejszych metod tworzenia zwojów. Od nieśmiałych prób czerpania papieru w Chinach do powstania w Europie pierwszej produkującej go fabryki minęło ponad tysiąc lat, a dziś trudno wyobrazić sobie, że na świecie mogłoby zabraknąć gazet, książek, zeszytów, czy chociażby serwetek, albo kartonowych pudełek. Zastosowanie tego materiału jest bardzo szerokie, a poszczególne jego rodzaje znacznie się między sobą różnią.
Jak powstaje papier?
Nim w nasze ręce trafi zwykła, biała kartka organiczne włókna muszą przejść szereg procesów. Formowanie włóknistej masy na sicie, odwadnianie, suszenie oraz gładzenie są niezbędne, by uzyskać zarówno papier a4/a3, jak i ogromne arkusze do wydruków wielkoformatowych. Zależnie jednak od tego jakie zastosowanie finalnie ma mieć materiał, w procesie produkcji nadaje mu się różne właściwości chemiczne, strukturalno-wymiarowe, wytrzymałościowe, optyczne, hydrofobowe i hydrofilne, a także specjalne, takie jak odporność na starzenie czy przyjmowanie farby drukarskiej. Przy codziennym korzystaniu z papieru jednak rzadko interesuje nas wilgotność bezwzględna arkusza, czy zawartość popiołu, istotne są natomiast gramatura, klasa, format i kolorystyka.
Gęstość papieru - co nam o nim mówi?
Gramatura, czyli według definicji masa wyrobu papierniczego wyrażana w gramach na metr kwadratowy, określa, najprościej mówiąc, gęstość arkusza, z której można wywnioskować także inne właściwości oraz jego przyszłe zastosowanie. Im cieńsza kartka, tym jak wiadomo łatwiej ją zginać czy ciąć, a jeśli jest grubsza, wykazuje większą trwałość i odporność. Najmniejszą gramaturę (15-30 g/m2) mają chusteczki higieniczne, serwetki czy bibuła, największą natomiast (do 600 g/m2) tektura. Strony gazet charakteryzują się gęstością na poziomie 35-55 g/m2, a kartki zeszytu i koperty - 70-90 g/m2. Zdecydowanie najpopularniejsza i najbardziej uniwersalna jest jednak gramatura na poziomie 100-120 g/m2, czyli taka, jaką ma klasyczny papier do drukarki. Większa gęstość jest natomiast zarezerwowana dla plakatów i druków wielkoformatowych (130-170 g/m2), okładek czasopism czy broszur (170-250 g/m2), wizytówek i zaproszeń ślubnych (250-350 g/m2), a także pocztówek (od 350 g/m2). Wartość ta bezpośrednio wpływa na jakość papieru, a co za tym idzie, także ich cenę. Koniecznie więc należy sprawdzać to oznaczenie przed zakupem arkuszy, zwłaszcza tych przeznaczonych do celów marketingowych, np. ulotek, plakatów, czy wizytówek.
Do wyboru, do koloru
Rynek papierniczy oferuje bardzo szeroką gamę przeróżnych materiałów piśmienniczych i poligraficznych. Listę otwiera standardowy biały papier a4/a3, natomiast zamykają ją wielkoformatowe, kolorowe arkusze. Jak to możliwe, że masa włóknista może mieć aż tak ogromną rozpiętość właściwości i zastosowań? Otóż wszystko zależy od działań podejmowanych już na etapie produkcji. Aby uzyskać papier w dowolnym kolorze, wbrew pozorom nie barwi się finalnego materiału, a pulpę, która następnie formowana jest w płachty. Arkuszom, poza gramaturą i odcieniem nadaje się także wymiary, które są regulowane przez międzynarodową normę ISO 216. Standardem jest format A, którego podstawa (A0) ma wymiary 841 × 1 189 mm oraz o połowę większy format B. Mniejsze rozmiary natomiast, takie jak papier a4/a3 uzyskuje się poprzez złożenie dłuższego boku poprzedniego formatu. Na rynku papierniczym dostępne są oczywiście również ogromne arkusze A40 oraz A20, przeznaczone do druku wielkoformatowego, a także mniejszy format C, używany do tworzenia kopert.
Papier pierwsza klasa!
Stając przed zdawałoby się prozaicznym wyborem, jaki papier ksero zakupić do swojej drukarki, wiele osób zaskakuje fakt, że poszczególne ryzy różnią się od siebie nie tylko gramaturą oraz wielkością, ale i klasą. Co to takiego? Najprościej mówiąc jest to określenie "zawartości bieli w bieli". Brzmi to niedorzecznie, bo przecież zazwyczaj papier do drukarki jest właśnie w tym kolorze. Jednak, jak się okazuje kartki klasy A są znacznie jaśniejsze niż te z literą B, natomiast zestawiona z nimi strona pochodząca z ryzy oznaczonej kategorią C będzie wyglądać wręcz szaro. Zatem skoro biel bieli nierówna, to także ceny, w jakich możemy zakupić papier ksero są zróżnicowane. Najtańsza jest klasa C, a jej wybór to oszczędność nawet kilku złotych na ryzie w porównaniu do tej oznaczonej wyższa kategorią. W przypadku gospodarstwa domowego taka różnica może nie robić wrażenia, jednak w dużych firmach, gdzie zapotrzebowanie na papier do drukarki liczy się w tonach, cena ma ogromne znaczenie. Papier pełni dziesiątki, a może nawet setki różnych funkcji, dlatego postęp cywilizacyjny i rozwój przemysłu bez niego byłyby w zasadzie niemożliwe. Dziś mamy go pod dostatkiem, warto jednak podchodzić do niego z należytym szacunkiem, nie marnować, a nawet w miarę możliwości poddawać recyklingów
